Vanuit AlleZin ben ik laatst als humanistisch geestelijk verzorger (ofwel raadsvrouw) gevraagd om op een middelbare school een afscheid/herdenking vorm te geven naar aanleiding van het overlijden van een leerling. Een verschrikkelijke gebeurtenis natuurlijk. De school wilde daarom graag een vorm van rouwbegeleiding voor de vrienden van de overleden leerling, door middel van het vormgeven van een afscheid. Je moet het zien als een soort uitvaart (begeleiding) en waarin ik met de vrienden de zoektocht aan ging naar antwoorden op vragen als ‘wat willen jullie eigenlijk?’ en ‘waar hebben jullie behoefte aan?’. Het voelde daarom ook als begeleiding bij het ontwerpen van een passend (uitvaart) ritueel.
Hoe zag het afscheid eruit?
Het afscheid begon met een introductie van mijzelf, waarin ik het grote gezelschap aansprak op de gezamenlijke reden waarvoor we aanwezig waren. Ik stak daarop een grote kaars aan voor de overledene, die naast zijn foto en een aantal lege vazen stond (zie foto). De tafel was een soort altaar geworden. Vervolgens stak ik ook een heel aantal kleine kaarsjes aan namens alle genodigden. Op die manier werd iedereen vertegenwoordigd en verenigd, ondanks het grote aantal mensen.
Sprekers
Daarna sprak zijn moeder over zijn overlijden en over hoe de leerling thuis was. Daarop volgend kwamen er twee vrienden, vanuit de vriendengroep die ik had begeleid, om te vertellen over de band die zij hadden. Zij hadden beiden een prachtig persoonlijk verhaal, waaronder ook vrolijke herinneringen en verdrietige conclusies. Vervolgens kwamen er nog meer sprekers, afgewisseld met zang en een gedicht. Door alle waardevolle bijdragen van de omgeving van de leerling werd het een vol en volledig afscheid.
Rituelen
Na de bijdragen heb ik de vrienden uitgenodigd om hun boom, inclusief het bordje, te onthullen, waarna zij ook iets fysieks hadden achtergelaten op school. Daardoor is er altijd iets om naar terug te keren en is het onderdeel gemaakt van hun verdere schoolperiode. Ik denk dat ze hierin een prachtige keus hebben gemaakt die passend was bij hun behoefte.
Op weg naar buiten liep men langs het ‘altaar’ om een laatste groet te brengen en een bloem in de vazen te zetten. Er ontstond daardoor een kleurig en vol altaar dat de liefde en het verdriet zichtbaar maakte.
Samen
Tot slot was er de ruimte om samen te komen met iets te drinken en iets lekkers en het afscheid te laten indalen. Voor mij was dit het moment om de vrienden te vragen of ze tevreden waren over hoe we het samen hadden vormgegeven. Zij keken er, ondanks de verdrietige aanleiding, tevreden op terug. Mijn doel was behaald.
Wat is mijn rol als humanistisch geestelijk verzorger / raadsvrouw bij uitvaartbegeleiding?
Mijn rol in dit geheel is hoofdzakelijk het overzicht houden en in gesprek gaan en aanzetten tot nadenken. Ik ben met de betrokken partijen in gesprek gegaan, ik heb geluisterd en ik heb vragen gesteld. Dit alles om te achterhalen wat er speelt en welke behoeftes er (onder de oppervlakte) leven.
Ik geef hierin nooit antwoord op wat het beste is, hoe iets eruit zou moeten zien of meer vragen over wat ‘goed’ of ‘fout’ is. Ik ga alleen maar op zoek naar wat er aansluit bij de behoeftes en ik zorg dat ik mogelijkheden paraat heb wanneer mensen geen idee hebben. Het is natuurlijk niet niks om te bedenken en te voelen waar je behoefte aan hebt en hoe je zoiets heftigs vorm wil geven. Zeker met een groep middelbare scholieren is het fijn als iemand het gesprek leidt, die iedereen de ruimte biedt en opties aandraagt waar ze iets van mogen vinden.
Begeleiding bij keuzes
Ik geef daarnaast de school wel advies om over bepaalde dingen na te denken. Zo vraag ik bijvoorbeeld of er nagedacht is over het maken van foto’s, over de logistiek van de vele mensen en over het verzamelen van beeldmateriaal. Ook wil ik dat er nagedacht wordt over de verschillende aspecten die een uitvaart in zich heeft. Hierboven kon je lezen dat er ruimte was gemaakt voor het samenbrengen van mensen, voor bezinning (met het aansteken van de kaarsen en het luisteren van muziek) en voor de verschillende delen van het leven van de overledene zonder dat er veel overlap ontstond in de verhalen. Wanneer bepaalde delen niet vertegenwoordigd zouden worden, zou ik daar iets voor aandragen en vragen of dat passend wordt gevonden. Ik zou nooit bepalen wat wel of geen ruimte krijgt. Ik draag alleen mogelijkheden aan.
Overzicht over het grote geheel
In het kader van het houden van het overzicht van het grote geheel hield ik mij ook bezig met communicatie naar alle betrokken partijen, zodat iedereen weet wat er van hem of haar verwacht wordt. Daardoor realiseerde ik mij ook dat de vrienden zich waarschijnlijk niet bezig hielden met het meebrengen van bloemen. Als achterwacht heb ik daarom extra bloemen gekocht, zodat zij deze konden gebruiken wanneer zij daar behoefte aan hadden.
Veel van de communicatie liep overigens in dit geval via de school zelf, daardoor lag mijn focus meer op het overzicht houden. Ik overzag het grote geheel, zodat de school deze verantwoordelijkheid los kon laten en zich bezig kon houden met andere belangrijke dingen.
Mijn rouw- en uitvaartbegeleiding
Het is voor mij persoonlijk, in mijn rol van humanistisch raadsvrouw, een van de mooiste dingen om te mogen doen. Rouwbegeleiding is een bijzonder voorbeeld van een levensvraag of een zingevingsvraag. Rouw vraagt naar ‘Hoe wil ik dit onder ogen zien?’, ‘Hoe wil ik een afscheid vormgeven?’ en ‘Hoe nu verder?’. Ik draag hier heel graag iets aan bij. Ik vind het heel bijzonder om het proces van rouwverwerking van dichtbij te mogen zien en er bij te mogen helpen.
Daarnaast vind ik het prijzenswaardig dat deze middelbare school hulp zocht van een geestelijk verzorger, omdat zij inzagen dat ze de expertise niet zelf in huis hadden. Bovendien waren we het er over eens dat rouwbegeleiding/uitvaartbegeleiding ook iets is dat je ook niet in elke rol altijd wil vormgeven. Ook al zouden ze het zelf goed kunnen, dan is het ook fijn om zelf afstand te kunnen nemen. Daardoor krijg je de ruimte om op dat moment met je eigen emoties bezig te kunnen zijn. Ik vind het heel waardevol als iedereen op die manier op zijn eigen en daarmee de juiste plek terecht komt. De begeleiding van rouw en van een een uitvaart is zeker mijn plek!
Ben je op zoek naar begeleiding bij een afscheid/uitvaart/herdenking, neem dan hier contact met mij op. Ik denk graag met jullie mee.
